عجائب چشم

تفسیر نمونه ج : ۲۷ص :۱۵

أَ لَمْ نجْعَل لَّهُ عَیْنَینِ‏(۸) وَ لِساناً وَ شفَتَینِ‏(۹) وَ هَدَیْنَهُ النَّجْدَیْنِ‏(۱۰)

ترجمه:

۸ -آیا براى او ( انسان ) دو چشم قرار ندادیم ؟

۹ -و یک زبان و دو لب ؟

۱۰ -و او را به خیر و شرش هدایت نمودیم.

تفسیر : نعمت چشم و زبان ، و هدایت
نکته‏ها:

۱ -شگفتیهاى چشم

چشم را معمولا به یک دستگاه دوربین عکاسى تشبیه مى‏کنند که با عدسى

بسیار ظریف خود از صحنه‏هاى مختلف عکسبردارى مى‏کند ، عکسهائى که به جاى فیلم روى شبکیه چشم منعکس مى‏شود ، و از آنجا به وسیله اعصاب بینائى به مغز منتقل مى‏گردد.

این دستگاه عکسبردارى فوق العاده ظریف و دقیق ، در شبانه روز ممکن است هزاران هزار عکس از صحنه‏هاى مختلف بردارد ، ولى از جهات زیادى قابل مقایسه حتى با پیشرفته‏ترین دستگاههاى عکسبردارى و فیلمبردارى نیست ، زیرا :

۱ -دریچه تنظیم نور ( دیافراگم ) در این دستگاه که همان مردمک چشم است به طور خودکار در برابر نر تغییر شکل داده در مقابل نور قوى تنگ‏تر و در مقابل نور ضعیف گشادتر مى‏شود در حالى که دستگاههاى عکاسى را باید به وسیله اشخاص تنظیم کرد.

۲ -عدسى چشم بر خلاف تمام عدسیهائى که در دوربینهاى عکاسى دنیا به کار رفته دائما تغییر شکل مى‏دهد ، به طورى که گاه قطر آن ۱ ۵ میلیمتر است و گاه تا ۸ میلیمتر مى‏رسد ! تا آماده عکسبردارى از صحنه‏هاى دور و نزدیک شود ، و این کار به وسیله عضلاتى که اطراف عدسى را گرفته‏اند ، و آن را مى‏کشند یا رها مى‏کنند انجام مى‏شود ، بطورى که یک عدسى چشم به تنهائى کار صدها عدسى را انجام مى‏دهد !

۳ -این دستگاه عکاسى در چهار جهت مختلف حرکت مى‏کند ، و مى‏تواند به کمک عضلات چشم به هر طرف حرکت کرده و فیلمبردارى کند..

۵ -دوربینهاى عکاسى از موادى بسیار محکم ساخته شده است ، ولى دستگاه عکاسى چشم به قدرى ظریف و لطیف است که با مختصرچیزى خراش مى‏یابد و به همین جهت در محفظه محکم استخوانى قرار گرفته اما در عین ظرافت بسیار از آهن و فولاد پر دوامتر است.

۸ -دستگاههاى فیلمبردارى از فضاى محدودى مى‏توانند فیلم تهیه کنند در حالى که چشم انسان تمام نیم دایره افق را که در مقابل او قرار داد مى‏بیند و به تعبیر دیگر ما تقریبا ۱۸۰ درجه دائره اطراف خود را مى‏بینیم در حالى که هیچ دستگاه عکاسى چنین نیست.

۹ -از مطالب عجیب و جالب اینکه دو چشم انسان که هر کدام دستگاه مستقلى است چنان تنظیم شده که عکسهاى حاصل ازآنها درست روى یک نقطه مى‏افتد بطورى که اگر کمى این تنظیم به هم بخورد انسان با دو چشمش جسم واحد را دو جسم مى‏بیند ! همانگونه که در اشخاص احول ( دو بین ) این معنى مشاهده مى‏شود.

۱۱ -سطح چشم باید دائما مرطوب باشد به طورى که اگر چند ساعتى خشک شود ضربه شدیدى بر آن وارد مى‏گردد ، این رطوبت دائمى از غده‏هاى اشک تامین مى‏شود ، که از یکسو وارد چشم شده ، و از رگهاى بسیار باریک و ظریفى که در گوشه چشمان قرار دارد بیرون مى‏رود ، و به بینى‏ها منتقل مى‏شود ، و بینى را نیز مرطوب مى‏کند .

اگر غده‏هاى اشک بخشکد چشم به خطر مى‏افتد و حرکت پلکها غیر ممکن مى‏شود ، و اگر بیش از حد فعالیت کند دائما اشک بر صورت جارى مى‏شود یا اگر راه باریک فاضل آب چشم بسته شود باید دائما دستمالى به دست داشته باشیم آبهاى زیادى را از صورت خشک کنیم و چه دردسر بزرگى است.
تفسیر نمونه ج : ۲۷ص :۲۲

۱۲ -ترکیب اشک ( آب چشم ) ترکیب پیچیده‏اى است ، و از بیش از ده عنصر تشکیل مى‏یابد که در مجموع بهترین و مناسبترین مایع براى نگهدارى چشم است .

کوتاه سخن اینکه عجائب چشم بقدرى زیاد است که باید روزها نشست و در باره آن سخن گفت ، و کتابها نوشت ، و با تمام اینها ماده اصلى آن را که مى‏نگریم تقریبا یک تکه پیه بیشتر نیست ! امیر مؤمنان على (علیه‏السلام‏) در آن سخن پرمایه‏اش مى‏فرماید : اعجبوا لهذا الانسان ینظر بشحم ، و یتکلم بلحم ، و یسمع بعظم ، و یتنفس من خرم ! : شگفتا از این انسان که با یک قطعه پیه مى‏بیند ، و با قطعه گوشتى سخن مى‏گوید ، و با استخوانى مى‏شنود ، و از شکافى نفس مى‏کشد ! ( و این کارهاى بزرگ حیاتى را با این وسائل کوچک انجام مى‏دهد ) .
اجزای چشم:
پلک ها؛ بافت های منحصر به فردی هستند که پوشش مخاطی متحرکی را تشکیل می دهند که تمام سطح کره چشم را می پوشاند . بنابراین پلکها خط مقدم دفاع سطح چشم در مقابل خشکی و آسیب ها می باشند حدود ۱۰۰ مژه در پلک بالا و ۵۰ مژه در پلک پایین وجود دارد که دقیقا قدام به صفحه تارسی خارج شده و به سمت جلو خم می شوند. مژه های فوقانی به سمت بالا و مژه های تحتانی به سمت پایین قوس برمی دارند که باعث گیر انداختن و جلوگیری از ورود اجسام ریز به داخل سطح کره چشم می شون
خود پلک ها دو وظیفه مهم دارند: اول آنکه مثل یک دیوار دفاعی جلوی قسمت عمده ای از کره چشم را می گیرند و از کره چشم محافظت می کنند، دوم آنکه پلک ها هر ۵ تا ۱۰ ثانیه یک بار باز و بسته می شوند که این امر به شسته شدن میکروب ها و ذرات خارجی از سطح چشم کمک می کنند و در حقیقت سطح چشم را جارو می کند. به علاوه باز و بسته شدن پلک ها به توزیع یکنواخت اشک بر روی کره چشم کمک می کند.د.
صلبیه قسمت سفیدی چشم است که درامتداد قرنیه میباشد و تا پشت چشم و تاعصب بینایی ادامه می یابد. در واقع صلبیه بافت نسبتاً محکمی است که دورتا دور کره چشم به جز قرنیه را می پوشاند.
عنبیه بخش رنگی پشت قرنیه است که رنگ چشم افراد را تعیین می کند.عنبیه به رنگهای مختلف مانند آبی، سبز، قهوه‏ای، عسلی وغیره می‏باشد.

 

مردمک، سوراخی است در وسط عنبیه که مقدار نور وارد شده به چشم را تنظیم می کند. وقتی چشم در محیط پر نور قرار می گیرد مردمک تنگ می شود تا مقدار نور کمتری وارد چشم شود؛ و بر عکس زمانی که چشم در محیط کم نور قرار می گیرد مردمک گشاد می شود تا نور بیشتری وارد چشم شود  در وسط عنبیه سوراخی به نام مردمک وجود دارد که مقدار نور وارد شده به چشم را تنظیم می کند. کار مردمک مثل پرده ای است که پشت پنجره آویزان شده و نور ورودی به اتاق را کم و زیاد می کند. همانطور که وقتی نور خارج شدید و زیاد باشد، پرده را می بندیم تا نور کمتری به اتاق وارد شود، وقتی چشم در محیط پر نور قرار می گیرد مردمک تنگ می شود تا مقدار نور کمتری وارد چشم شود. به همین صورت وقتی چشم در محیط کم نور قرار می گیرد مردمک گشاد می شود تا نور بیشتری وارد چشم شود.
. در این فضا مایعی به نام زلالیه جریان دارد.در چشم مرتباً مقداری از مایع زلالیه تولید و ازطریق مجاری زاویه چشم خارج می شود . اگر به هر دلیلی تعادل بین تولید و خروج این مایع به هم بخورد مقدار مایع زلالیه در چشم افزایش پیدا می کند و فشار داخل کره چشم از حد طبیعی بیشتر می شود. بالا رفتن فشار چشم به پرده شبکیه و عصب بینایی آسیب می زند و باعث بیماری آب سیاه یا گلوکوما می شود.
ملتحمه ملتحمه یک لایه شفاف محافظ است که سطح داخلی پلک ها و روی سفیدی کره چشم را می پوشاند. در ملتحمه رگ های خونی و گلبول های سفید به مقدار زیادی وجود دارد. این رگ ها و سلول های دفاعی تا حد زیادی از ورود میکروب ها و عوامل بیماری زا به قسمت های عمقی چشم جلوگیری می کند. به علاوه ترشحات ملتحمه سطح چشم را نرم و مرطوب نگه می دارد و در حقیقت سطح چشم را روغنکاری می کند که این امر باعث آسان تر شدن حرکات چشم در جهات مختلف می شود.
قرنیه قرنیه قسمت شفاف جلوی کره چشم است که از پشت آن ساختمان های داخلی تر کره چشم مثل عنبیه و مردمک دیده می شود. قرنیه چشم را می توان به شیشه پنجره تشبیه کرد. همانطور که اگر شیشه پنجره کثیف باشد اشیاء بیرون تار دیده می شوند، اگر بر روی قرنیه کسی لکه یا کدورتی وجود داشته باشد فرد اشیاء را تار می بیند. به علاوه همانطور که از پشت یک شیشه موجدار یا مشجر اشیاء کج و کوله و ناصاف دیده می شوند. در صورتی که سطح قرنیه ناهموار باشد اشیاء ناصاف و تار دیده می شوند. البته قرنیه انسان یک تفاوت مهم با شیشه پنجره دارد و آن هم اینکه شیشه پنجره یک سطح صاف است در حالیکه قرنیه بخشی از یک کره است. این ساختمان کروی باعث می شود که قرنیه چشم مثل یک ذره بین عمل کند و نورهایی را که از محیط خارج وارد کره چشم می شوند به صورت پرتوهای همگرا درآورد که تصویر واضحی روی شبکیه ایجاد کنند. البته در همه افراد این امر به صورت دقیق اتفاق نمی افتد.
اتاق قدامی اتاق قدامی فضای کوچکی است که بین قرنیه و عنبیه قرار دارد. در این فضا مایعی به نام زلالیه جریان دارد که به شستشو و تغذیه بافت های داخل چشم کمک می کند. همانطور که در یک استخر برای پاک ماندن استخر مرتباً مقداری آب خارج می شود و به جای آن آب تصفیه شده وارد می شود، در چشم هم مرتباً مقداری از مایع زلالیه خارج می شود و مایع زلالیه جدیدی که در چشم تولید شده است جایگزین آن می شود. اگر به هر دلیلی تعادل بین تولید و خروج این مایع به هم بخورد مقدار مایع زلالیه در چشم افزایش پیدا می کند و فشار داخل کره چشم از حد طبیعی بیشتر می شود.
عصب بینایی:عصب بینایی که رابط کره چشم و مغز می باشد از عقب کره چشم خارج می شود و از طریق سوراخی در استخوان پروانه ای جمجمه به مغز می رسد. این عصب پیام های بینایی را به مغز ارسال می کند و این پیام ها در مغز تفسیر می شوند.